गिरिधर मिश्र(रामभद्राचार्य)काे कथा

सन् १९५० जनवरि १५का दिन भारत उत्तर प्रदेशकाे जाैनपुर जिल्ला अन्तर्गत शांडिखुर्द नामक गाउँमा संस्कृत भाषाका पण्डित राजदेव मिश्र  र माता शचीदेवीकाे घरमा एक बालककाे जन्म भयाे । उनकाे नाम गिरिधर मिश्र भनेर राखियाे । बालक गिरिधरकाे २ महिनाकै उमेरमा गलत उपचारका कारण दुबै अाँखाकाे ज्याेति नष्ट भयाे । अाधुनिक तथा परम्परागत उपचारका अनेक उपाय गर्दा पनि उनकाे अाँखाकाे ज्याेति फर्कन सकेन । त्यसैले  त्यसपछि न त उनले कहिल्यै अक्षर पढ्न नै सके न त लेख्न नै । बालककालदेखि नै एकपटक सुनेपछि कण्ठस्थ भैहाल्ने गुणका कारण उनले ब्रेललिपि पनि  सिकेनन् । उनले सुनेर पढ्छन् भने बाेलेर अरूलार्इ लेखाएर काम चलाउँछन्। सानै उमेरमा गिरिधर मिश्रले अाफ्ना पितामहबाट सुनेरै १५ दिनमा गीता (७०० श्लाेक)र ६० दिनमा रामचरितमानस (१०,९०० चाैपार्इ) कण्ठस्थ गरे । सत्र वर्षकाे उमेरसम्म कुनै अाैपचािरक शिक्षा नलिए तापनि उनले रामायण, महाभारत, भागवत, वेद, उपनिषद् अादि अनेक ग्रन्थ पढीसकेका थिए । उनका मातापिताकाे उनलार्इ कथावाचक बनाउने मन थियाे ।  तर गिरिधरले अाैपचािरक शिक्षा प्राप्त गर्न मन गरे । सत्र वर्षकाे उमेरमा उनी सम्पूर्णानन्द संस्कृत विश्वविद्यालय वाराणसीमा प्रविष्ट भए । त्यहाँ चारवर्ष पढेपछि  उनले उत्तरमध्यमा  (प्रमाणपत्र तह)उत्तीर्ण गरे । संस्कृत व्याकरणका अतिरिक्त हिन्दी, अंग्रेजी, इतिहास र भूगाेल उनका विषय  थिए । त्यसपछि उनले औपचारिक रूपमा व्याकरण विषयमा १९७४मा शास्त्री (स्नातक) र १९७६मा अाचार्य (स्नातकाेत्तर) पढेर विश्वविद्यालय प्रथम भए तापनि उनकाे अद्वितीय क्षमता देखेर विश्वविद्यालयले उनलार्इ एकै पटक विश्वविद्यालयमा पढार्इ हुने सबै विषयकाे अाचार्य उपाधि प्रदान गर्याे । उनले १९८१ मा र १९९७ मा सम्पूर्णानन्द संस्कृत विश्वविद्यालय वाराणसीबाटै उनले पाणिनीय व्याकरण विषयमै विद्यावारिधि तथा वाचस्पति (डी लिट्) उपाधि समेत प्राप्त गरे । विद्यावारिधि पछि उनलार्इ साेही विश्वविद्यालयमा व्याकरण विभागकाे अध्यक्ष हुन अाग्रह गरियाे तर धार्मिक जीवन बिताउन रूचाउने भन्दै उनले त्याे प्रस्तावलार्इ अस्वीकार गरे । उनले वैष्णव रामानन्द सम्प्रदायकाे दीक्षा लिए र गिरिधर मिश्रबाट रामभद्रदास हुँदै रामभद्राचार्य भए ।  हिन्दी र संस्कृत का अतिरिक्त उनी धाराप्रवाह अंग्रेजी, फ्रेन्च, भाेजपुरी, मैथिली, गुजराती, उडिया पञ्जाबी, अबधि, मगधि, ब्रज आदि  भाषामा अधिकार राख्दछन् । उनका काव्य तथा शास्त्रका विषयमा अनेक भाषामा ५० भन्दा बढी पुस्तक प्रकाशित छन् ।  उनले सामाजिक सेवाकाे लागि चित्रकुटमा  तुलसी पीठ र जगद्गुरु रामभद्राचार्य विकलाङ्ग विश्वविद्यालय पनि खाेलेका छन् । याे विश्वविद्यालयमा दृष्टि, श्रवण, चलन, र मानसिक सबै विकलाङ्गता भएका  विद्यार्थीहरूलार्इ अलग अलग विभिन्न विषयमा उच्च अध्ययनकाे सुविधा छ । विश्व भरिमै विकलाङ्गहरूका लागि यो पहिलो विश्वविद्यालय हो ।  विद्यार्थी जीवनमा अनेक स्वर्णपदक जितेका उनले एकपटक अाचार्यकक्षामा पढ्दै गर्दा (१९७५-७६) नयाँ दिल्लीमा अायाेजित अखिलभारतीय संस्कृत सम्मेलनमा संस्कृतका अाठ शास्त्रमा विद्वत्ता प्रदर्शन गरे बापत दिइने अाठमध्ये  व्याकरण, सांख्य, न्याय, वेदान्त र संस्कृतश्लाेकअन्ताक्षरी गरी पाँच विधामा स्वर्णपदक जितेका  थिए । पदक दिँदै गर्दा उनकाे विद्वत्ताबाट प्रभावित त्याे बेलाकाे भारतकी सर्वशक्तिमान प्रधानमन्त्री इन्दिरा गान्धीले उनलार्इ अाफ्नाे खर्चमा अमेरिका अाँखाकाे  उपचार गर्न पठाउने प्रस्ताव गरिन् । गिरधर मिश्रले इन्दिरा गान्धीकाे प्रस्तावलार्इ तलकाे श्लाेकमै उत्तर दिँदै अस्वीकार गरिदिए ।   किं दृष्टव्यं पतितजगति व्याप्तदोषेऽप्यसत्ये मायाचाराव्रततनुभृतां पापराजद्विचारे । दृष्टव्योऽसौ चिकुरनिकुरैः पूर्णवक्त्रारविन्दः पूर्णानन्दो धृतशिशुतनुः रामचन्द्रो मुकुन्दः ॥

याे (चर्मचक्षुले देखिने) पतित संसारमा के नै छ र हेर्नु ? असत्य, दाेषैदाेष, क्षुद्रमान्छेका विवाद, छल, र पापाचारदेखि बाहेक ? हेर्नु नै छ भने त (दीव्यचक्षुले अाफ्नै मनमा )सुन्दर बालककाे स्वरूप लिएका घुम्रिएकाे कपालले मुखारबिन्द ढाकेका सच्चिदानन्दस्वरूप तारणहार श्रीरामलार्इ पाे हेर्नु ! चित्रहरूः विकिमिडिया कमन्स